Qadınların yetkinlik, mensturasiya, hamiləlik, əmizdirmə və menapoza dövrlərində bədənlərindəki cinsiyyət hormonları səviyyəsində bəzi dalğalanmalar olur. Bu hormonal dəyişikliklər doğrudan ya da bilvasitə olaraq ağız və diş sağlamlığına təsir edə bilməkdədir.
Yetkinlik çağında
Cinsiyyət hormonu səviyyəsindəki dalğalanmalar, xüsusilə mensturasiya dövrlərində, diş əti qızartılarına və diş əti qanamalarına səbəb ola bilir.
Hamiləlik dövründə
Bu dövrdə qadınlarda " progesteron" və "estrogen" hormonlarındakı dəyişikliklər diş əti xəstəlikləri riskini artırmaqdadır. Bu hormonal dəyişikliklər ağız içərisində həssaslıq və diş ətlərində qızartı və qanamalara səbəb ola bilməkdədir. Hamiləlik əsnasında yaranan uzun davamlı diş əti xəstəliyi erkən doğuma səbəb ola bilər. Hamiləlik əsnasında diş ətlərində meydana gələ bilən "hamiləlik şişi" hamiləliyin son dövründə ya da doğumdan sonra öz-özünə yaxşılaşa bilir.
Bir çox hamilə qadında ürək bulanma nəticəsində yaranan qusma ağız mühitindəki turşuluğu artırar. Bu turşular dişlərdə erozyalara yol aça bilir. Karbonatlı su ilə qarqara edilərək turşunun neytral olması təmin edilə bilər. Əgər belə bir tətbiq qeyri-mümkün isə yalnız su ilə ağız çalxalanaraq turş mühitin uzaqlaşdırılması təmin edilə bilər.
Hamiləliyə nəzarət
Bu dərmanlar hormonlar səbəbi ilə hamiləlikdə yaranan ağız içi dəyişikliklərə bənzər simptomlara səbəb olarlar. Doğum idarə həblərinin uzun davamlı istifadələri diş əti iltihablarına yol aça bilər. Bu səbəblə cərrahı əməliyyat əvvəli diş həkiminin bu vəziyyəti göz önünə alması lazımdır.
Menapoz qadınların həyatında olduqca əhəmiyyətli bir müddətdir. Bu periyod əsnasında qadınlarda hormonal və psixoloji dəyişikliklər ola bilməkdədir. Təbii olaraq bu qarlılıqlı təsirdən ağız toxumaları və dişlər də paylarını götürməkdədir. Menapoz əsnasında qadınlıq hormonu "estrogen" səviyyəsində ciddi bir dəyişikliklər olar və "estrogen" səviyyəsi ən az səviyyəyə enər.
"Estrogen" eyni zamanda kalsiumun sorulması üçün lazımlı olan bir maddədir.Nöqsanlığı sümükdəki kalsium səviyyəsinin düşməsinə səbəb olar başqa sözlə sümük ərimələrinə və "osteoporez"ə gətirib çıxarar. Sümük əriməsi bədəndəki bütün sümüklərdə rast gəlinməkdədir. Dişi əhatə eləyən sümük toxumasında yaranan ərimə bəzən dişlərin dəstək toxumalarını itirmələrinə və nəticədə dişlərin yellənərək itirilməsi ilə nəticələnə bilməkdədir. Menapoz dövründə yüksək nisbətdə kalsiuma ehtiyacları vardır (1200 mg/gün). Gündəlik dieta ilə bu miqdarda kalsium almaq düzgün deyil. Bu səbəb ilə həkim tərəfindən kalsium preparatları ilə kalsiumun sorulmasının artırılması üçün D vitamini təklif edilməkdədir. Menapoz səbəbi ilə dəyişən kalsium tarazlığını təkrar qura bilmək üçün eyni zamanda hormon müalicəsi də tətbiq olunmalıdır.
Menapoz dövründə ağız mühitində meydana gələ biləcək dəyişikliklər:
Menapoz əsnasında qadınların ağız mühitlərində çox dəyişik ifadə edilər müşahidə etmək mümkündür Bu ifadə edilərin bütünü eyni anda bir adamda görülə bildiyi kimi biri ya da bir neçəsi birlikdə də görülə bilməkdədir.
- Ağız quruluğu "xerostomia”
- Ağızda həssaslıq
- Ağızda ağrı ya yanma hissi
- Diş fırçalama sonrası ağızda yanma,dad götürmə duyğusunda dəyişiklik.
- Çənə sümüyündə ərimə.
Menapoz dövründə ənənəvi diş müalicələrində xüsusilə diqqət yetirilməsi lazım olan elə bir vəziyyət yoxdur.
Ancaq implant tətbiqlərində implantın sümük ilə osteointegrasiyanın təmin edilə bilməsi üçün sümük qurluşunun normal olması lazımlıdır.